Büyük Taarruz ve Zafer Bayramı
Okuma Süresi:5 Dakika, 28 Saniye
Kurtuluş Savaşımızın son büyük harekâtı olan Büyük Taarruz’u anmak için her yıl 30 Ağustos’u resmi ve ulusal bayramımız olan Zafer Bayramı ile kutlarız.
Başkomutanlık Meydan Muharebesi adıyla da bilinen Büyük Taarruz, “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir” emri ile başlamış ve 30 Ağustos 1922 yılında milletimizin zaferi ile tamamlanmış ve bugün sembolik olarak ülke topraklarının geri alındığı gün olarak kabul görmüştür. Peki, bizi özgürlüğümüze kavuşturan bu büyük başarının hikayesi nedir?
Büyük Taarruz Öncesi
Atatürk’ün çok büyük ve kanlı savaş anlamına gelen Melhame-i Kübra ifadesini kullandığı Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılmasının ardından, halk da meclis de topraklarımızı işgal güçlerinden kurtarmak için büyük bir taarruzun yapılmasını sabırsızlıkla beklemekteydi. Sakarya Meydan Muharebesi’nin kazanılması Kurtuluş Savaşı için oldukça önemli bir dönüm noktasıydı.
Kurtuluş Savaşı boyunca Anadolu’da çıkarılan çeşitli gazetelerde Milli Mücadeleyi destekleyen yazılar kaleme alan İsmail Habip Sevük, Sakarya Meydan Muharebesi’nin önemini, “13 Eylül 1683 günü Viyana’da başlayan çekilme, 238 sene sonra Sakarya’da durdurulmuştur.” sözüyle anlatıyordu. Sakarya Meydan Muharebesi’nde elde edilen başarının devamı için gerçekleştirilecek yeni harekâta iyi hazırlanmalı ve bu taarruz iyi planlanmalıydı.
Taarruz sabırsızlığının getirdiği huzursuzluğu ortadan kaldırmak adına Mustafa Kemal Paşa, 6 Mart 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin gizli bir toplantısında şu konuşmayı yaptı: “Ordumuzun kararı, taarruzdur. Fakat bu taarruzu tehir ediyoruz. Sebebi, hazırlığımızı tamamen bitirmeye biraz daha zaman lazımdır. Yarım hazırlıkla, yarım tedbirlerle yapılacak taarruz, hiç taarruz etmemekten çok daha kötüdür.”
Türk ordusu, Yunan ordusuna karşı Sakarya’da zafer kazanmış olsa da işgali sonlandıracak yeni bir harekâta hazır değildi. Ordunun işgali sonlandırmak, Anadolu’dan düşmanı çıkarmak için gerçekleştireceği taarruzun büyük eksiklikleri vardı ve bu eksikleri tamamlamak adına halk seferber oldu. Bütün mali kaynaklar son sınıra kadar zorlandı ve hemen hazırlıklara başlandı; subaylar ve askerler taarruz için eğitilmeye başlandı. Ülkenin tüm kaynakları ordunun emrine verildi. Muharebelerin fiilen sona erdiği Doğu ve Güney cephesindeki birlikler de Batı cephesine kaydırıldı. Öte yandan İstanbul’da da Türk kurtuluş mücadelesine destek veren dernekler İtilaf Devletleri’nin silah depolarından kaçırdıkları silahları Ankara’ya gönderdiler.
Türk ordusu ilk kez taarruza geçecekti ve bu yüzden sayıca Yunan birliklerinden üstün olmak zorundaydı. Anadolu’da bu dönemde 200.000 Yunan askeri vardı. Türk ordusu da bir yıllık hazırlık sonucunda ordudaki asker sayısını 186.000’e yükselterek Yunan birliklerine yaklaştı. Ancak Türk ordusu tüm bu çabalara rağmen süvari birlikleri dışında Yunan birliklerine bir üstünlük sağlayamamış, ancak bir denge kurulabilmişti.3
Gazi Mustafa Kemal, Haziran 1922’de taarruza geçme kararı aldığında bu kararı sadece üç kişi ile paylaştı; Cephe Komutan Mirliva İsmet Paşa, Genelkurmay Başkanı Birinci Ferik Fevzi Paşa ve Millî Savunma Bakanı Mirliva Kâzım Paşa. Hazırlanan taarruz planında düşmanı tamamen vatan topraklarından çıkarmak ve yurdu işgal kuvvetlerinden kurtarmak planlanıyordu. 27- 28 Temmuz’da Akşehir’de yapılan toplantıda, 15 Ağustos’a kadar hazırlıkların tamamlanmasına karar verildi.
Hakimiyet-i Milliye gazetesinin 20 Ağustos 1922 tarihli nüshasında ‘Çay Ziyafeti’ başlık bir haber yayımlandı. Atatürk’ün köşkte bir çay ziyafeti vereceği ilan edildi. Herkes onun çay ziyafeti vermesini beklerken o Büyük Taarruz’u başlatmak üzere Ankara’dan ayrılmıştı. Taarruz planı o kadar gizliydi ki Atatürk, Zübeyde Hanım’a bile çay ziyafeti vereceğini söylemişti: ‘(…) sefer kıyafetlerimi giyerek anneme veda için odasına gittim. Elini öptüm, izin istedim. ‘Nereye?’ dedi. ‘Çay ziyafetine’ dedim. ‘Bu kıyafet ziyafete mahsus değil’ dedi. Biz gittikten, saatler geçtikten sonra meraklanmış, Merkez Kumandanı’nı çağırtmış. ‘Nerede benim oğlum?’ ‘Efendim, çay ziyafetine gitti.’ ‘ Hayır, çay ziyafetine gitmedi. Ben biliyorum, o savaşa gitti.
Bir kâğıt kalem getirin, benden ona bir mektup yazın.’ Zübeyde Hanım, cepheye gittiğini bildiği oğlunun azmini kuvvetlendirmek için şu mektubu göndermişti: “Oğlum, seni bekledim. Dönmedin. Çay ziyafetine gideceğini söyledin. Ama ben biliyorum, sen cepheye gittin. Sana dua ettiğimi bilesin. Harbi kazanmadan dönme. Annen.”4
Büyük Taarruz
Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, 19 Ağustos 1922 tarihinde Ankara’dan Akşehir’e giderek 26 Ağustos 1922 Cumartesi sabahı Türk ordusuna taarruz emrini verdi. Yanında Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa ve Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ile birlikte muharebeyi idare etmek üzere Kocatepe’deki yerini aldı.
İlk gün 15 kilometrelik bir ilerleme sağlandı ve 27 Ağustos tarihinde Afyonkarahisar geri alındı. Yunan ordusu geri çekilirken taarruz planı hızlı ve düzenli şekilde uygulanıyordu. 30 Ağustos’ta Kütahya geri alındığında ordunun İzmir’e doğru ilerlemesine karar verildi. Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın “Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz’dir. İleri!” emrini verdiği yer burasıydı.
Yunan ordusu düzensiz birlikler halinde geri çekilmeye başlamıştı ve Yunan ordusu Başkomutanı General Nikolaos Trikupis Uşak’ta Türk birliklerine esir düştü. 15 günde 450 kilometre mesafe katederek 9 Eylül 1922 sabahı İzmir’e giren Türk ordusu büyük bir başarıya imza atmıştı.
Taarruz Sonrası
9 Eylül’de İzmir’e giren Türk birlikleri, 11 Eylül’de Bursa, Foça, Gemlik ve Orhaneli’ni, 12 Eylül’de Mudanya, Kırkağaç, Urla’yı, 13 Eylül’de Soma’yı, 14 Eylül’de Bergama, Dikili ve Karacabey’i, 15 Eylül’de Alaçatı ve Ayvalık’yı, 16 Eylül’de Çeşme’yi, 17 Eylül’de Karaburun ve Bandırma’yı ve 18 Eylül’de Biga ve Erdek’yi Yunan işgalinden kurtardı. Böylece 18 Eylül’de de Batı Anadolu Yunan işgalinden kurtarıldı.
11 Ekim 1922 tarihinde imzalanan Mudanya Ateşkes Anlaşması ile Doğu Trakya, silahlı çatışma olmadan Yunan işgalinden kurtarıldı. 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanan Lozan Antlaşması ile savaş resmen sona erdi ve Türkiye bağımsızlığını tüm dünyaya kabul ettirdi.3
30 Ağustos Zafer Bayramı
30 Ağustos ilk kez 1924 yılında Gazi Mustafa Kemal Paşa’nın da katılımıyla Kütahya-Çalköyü yakınlarında Başkumandan Zaferi adıyla kutlandı. Mustafa Kemal Paşa, Başkomutanlık Meydan Muharebesi’ni sevk ve idare ettiği Zafertepe’de 30 Ağustos 1924 tarihinde Büyük Zafer’in önemini şu şekilde ifade etmiştir. “… Hiç şüphe etmemelidir ki yeni Türk Devleti’nin, genç Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri burada atıldı. Ebedî hayatı burada taçlandırıldı. Bu sahada akan Türk kanları, bu semada uçuşan şehit ruhları, devlet ve cumhuriyetimizin ebedî muhafızlarıdır…”3
1924 yılında yapılan bu ilk kutlamada Gazi Mustafa Kemal Paşa eşi Latife Hanım’la beraber Meçhul Asker Abidesi’nin de temelini atmıştır. Başkumandan Zaferi, 1926 yılından itibaren Zafer Bayramı olarak kutlanmaya başlanmıştır.
- NA – Afyon Kocatepe University, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=16837023[↩]
- Bilinmiyor – Millî Kütüphane, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=22325669[↩]
- https://tr.wikipedia.org/wiki/B%C3%BCy%C3%BCk_Taarruz[↩][↩][↩]
- https://www.cnnturk.com/turkiye/buyuk-taarruzun-hikayesi-herkes-cay-partisinde-saniyordu-ama-o-sirada-titiz-bir-hazirlik-icindeydi[↩]
- The original uploader was Volki16 at Türkçe Vikipedi. – tr.wikipedia üzerinden Commons’a transfer edildi., http://www.byegm.gov.tr/, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3587470[↩]
- Bilinmiyor – www.imageselect.eu, Kamu Malı, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=25218913[↩]
- Nérostrateur – Yükleyenin kendi çalışması, CC BY 2.5, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=3048908[↩]
