Türk Televizyonlarında İlkler
Okuma Süresi:5 Dakika, 28 Saniye
Televizyon, 1923’te John Logie Baird tarafından İngiltere’de icat edildi ve ilk yayın 1926’da yapıldı. Halka açık ilk televizyon yayını ise 1936’da BBC tarafından gerçekleştirilecekti. Türkiye’nin televizyon ile tanışması 39 yıl sonra 1952 yılında oldu.
Yunanca uzak anlamına gelen “telos” ve Latince görmek anlamına gelen “visio” kelimelerinden türetilen televizyon için Türk Dil Kurumu, “uzgöreç” ve “uzgörüm” kelimlerini önerse de bu kelimeler benimsenmedi.
Türkiye’nin Televizyonla Tanışması
Türkiye’de ilk televizyon yayını İstanbul Teknik Üniversitesi tarafından İTÜ TV adıyla 1952 yılında yapıldı. İstanbul Teknik Üniversitesi Yüksek Frekans Kürsüsü Başkanı Mustafa Santur’un televizyonla tanışması 1938 yılında çıktığı bir Avrupa gezisinde oldu. Daha sonra televizyon hakkında araştırmalar yaparak 1951 yılında İTÜ Elektrik Fakültesi Dekanlığına televizyon tesisi kurmak istediğini belirten bir dilekçe yazdı. Ancak bu tesis için gerekli malzemelere ulaşmak kolay değildi.
Dönemin ekonomik koşulları ve ithalat yasağı bu tesisin kuruluşunu oldukça zorlaştırıyordu. Televizyon yayını için gereken verici ve kamera İTÜ TV’ye Philips firması tarafından bağış olarak verilince ilk yayın denemeleri yapılmaya başlandı. 1953 yılına gelindiğinde televizyon denilen bu yeni icat halk arasında yavaş yavaş duyulmaya başlanmıştı.
Türkiye televizyon tarihinin ilkleri:
1953 senesinde ilk halka açık televizyon yayını, İTÜ’nün Gümüşsuyu’nda bulunan konferans salonunda gerçekleştirildi. Televizyona ilgi artınca bu yayın her hafta Cuma saat 17:00 ile 18:00 arasında düzenli olarak halka açık hale geldi. 1 Mayıs 1964 tarihli TRT Yasası’nın yürürlüğe girmesiyle birlikte, Türkiye sınırları dahilinde TRT dışındaki kurumların radyo ve televizyon yayınları yapması yasaklandığından, İTÜ TV, 1970 yılında yayınına son verdi ve vericileri de 1971 yılında TRT’ye devredildi. Bu süreç boyunca ve daha sonrasında Türkiye televizyon tarihinde pek çok ilk yaşandı.2
Türk Televizyonlarının İlk Kameramanı
Türk televizyonlarındaki ilk kameran Adnan Atamandır.
Türk Televizyonlarının İlk Spikeri
Türk televizyonlarındaki ilk kameran Adnan Ataman, ilk spiker ise İTÜ’nün orkestrasını çalıştıran ve İTÜ radyosunda spiker ve programcı olan Fatih Pasiner’dir. Pasiner, ilk kez sayın dinleyiciler yerine sayın seyirciler diye hitap eder.
Türk Televizyonlarının İlk Konseri
Ekranda gördüğümüz ilk konser ise klasik Türk müziği bestecisi Feriha Tunceli’nin, Nebahat Yedibaş, Cevdet Çağla ve Hüsnü Coşar ile birlikte verdikleri konserdir.
Feriha Tunceli ilk televizyon yayını şöyle anlatır: “Doğrusu televizyonun adını duymuştuk ama, hakkında fazla bilgimiz yoktu. Ben o sırada konservatuvarı yeni bitirmiş, tecrübesiz bir sanatçıydım. Bunlara bir de ilk kez, pek bilmediğimiz televizyonun heyecanını eklerseniz, aslına bakılırsa, o stüdyoya zaten bir kemanla bir ud zorlukla sığmıştı. Şöyle bir köşeye sıkışmış gibiydik. Bir yandan kameranın çekilişini izliyor, öte yandan da alıcıda görüntüyü seyrediyorduk. Merak uyandırıcı idi. Derken kamera karşısına geçme sırası bize gelince, işte yukarıda söylediğim heyecan kasırgası esmeye başladı. Televizyondan önce, bir şarkı söyledik mi, bir konser oldu mu, arkadaşlarımıza koşar, nasıl söylediğimizi sorardık. Televizyonda ise, programım bitince, stüdyodaki arkadaşıma gitmiş ve nasıl söylediğimi değil, nasıl göründüğümü sormuştum.”3
Türk Televizyonlarının İlk Piyesi
Televizyonda yayınlanan ilk piyes, İTÜ TV’nin ilk yıllarından itibaren konuşmalar hazırlayan, hikaye okuyan ve Fatih Pasiner’le şiir programı düzenleyen yazar, oyuncu Afif Yesari’nin “Mektup” adlı otuz dakikalık piyesidir. Bu piyeste Afif Yesari, Gençlik Tiyatrosu’ndan İlhan Damacı, Ali Keskiner ve Nisa Ersan’la birlikte rol alır.
Türk Televizyonlarının İlk Hava Durumu Programı
Yayınlanan ilk hava durumu programı, 1954 yılında yine İTÜ TV’de genç meteoroloji uzmanı Ali Esin tarafından sunulmuştur. Program, İTÜ TV’nin ilk yayınlarından olup uzun yıllar düzenli devam eden programlarından biridir.
Türk Televizyonlarının İlk Sinema Filmi
Türk televizyonlarında ilk sinema filmi ise 1957 yılında yayınlanmıştır. Yayınlanan ilk film olan Hitit Güneşi, 1956 yapımlı, 28 dakikalık bir belgesel filmdir.
Türk Televizyonlarının İlk Yarışması
1960’lara gelindiğinde günümüzdeki talk show ve yarışma programlarının ilk denemeleri yapılır. Bu programların hazırlanmasında ve sunulmasında öne çıkan isim ise Halit Kıvanç’tır. Televizyonda yayınlanan ilk yarışma programı, sunumunu Halit Kıvanç’ın yaptığı “Talih Kuşu” adlı bilgi yarışmasıdır. Lise öğrencilerinin bilgilerini ölçmek için tasarlanmış olan bu yarışmada, İstanbul Serofinil Derneği’nin derece alanlara kanarya hediye etmesinden dolayı, yarışmanın adı “Talih Kuşu” olmuştur.3
Türk televizyonlarının belki de en çok bilinen yarışması, Erkan Yolaç ile özdeşleşen “Evet-Hayır” yarışması da yine ilk kez İTÜ TV ekranlarında gösterilmiştir.
Türk Televizyonlarının İlk Canlı Yayını
Türk televizyonlarındaki ilk canlı yayın 1961 yılında, BJK İnönü Stadyumu’nda oynanan Türkiye-Sovyetler Birliği maçıdır. Ancak bu yayın İTÜ Taşkışla binasının çatısına yerleştiren bir kamera ile yayınlanmış yani aslına bakılırsa ilk canlı yayın olma özelliğinin yayında ilk kaçak yayın olma özelliğini de taşır.
Profesyonel anlamda ilk naklen yayın, 21 Ekim 1965 günü İTÜ TV’nin açılış törenidir.
Her yönden hazırlıklı, profesyonel ve eksiksiz ilk canlı maç yayını, 1966 yılında, stat içine yerleştirilmiş kameralarla çekilen Fenerbahçe-Beşiktaş maçıdır.
Türk Televizyonlarının İlk Eğitim Programı
1963 yılında öğretim alanı için televizyondan ilk kez yararlanılarak “Let’s Speak English” adıyla düzenli olarak İngilizce dersleri verilmeye başlandı. Bu derslere ilgi fazla olunca Almanca için de benzer bir yayın başlatıldı.
TRT’nin İlk Yayını
1964 tarihli TRT yasasından sonra, 1970 yılında İTÜ TV yayın hayatına son verdi ve ilk TRT yayını 31 Ocak 1968 günü siyah beyaz olarak 19.30’da gerçekleşti. Yayın TRT’nin ilk spikeri Nuran Devres’in “Burası üçüncü bant beşinci kanaldan deneme yayını yapan Ankara Televizyonu. Bugün 31 Ocak 1968. Bu akşamki yayın denemelerine başlıyoruz.” sözleri ile başladı.
Türk Televizyonlarının İlk Reklam Filmi
Türk televizyonlarının ilk reklam filmi ise 1972 yılında yayınlandı. Bu ilk reklam filmi Meysu markası için çekilen bir meyve suyu reklamıydı.
Türk Televizyonlarının İlk Canlı Telefon Bağlantısı
İlk kez bir TV stüdyosuna yapılan canlı telefon bağlantısı, 1973 yılında, Örsan Öymen‘in sunduğu “Söz Meclisten İçeri” adlı programda yapıldı.
Türk Televizyonlarının İlk “Sitcom”u
Türkiye’nin ilk sitcom’u ve yerli dizisi, 1974 yılında TRT’de yayınlandı. Bu dizi, 30 yıla yayıldığı için pek çok nesil tarafından bilinen, Nuri Kantar ve ailesini anlatan Kaynanalar’dı.
Türk Televizyonlarının İlk Renkli Yayın
Türk televizyonlarının ilk renkli yayın denemesi 31 Aralık 1981 yılında TRT’nin yılbaşı programında yapıldı. Türk televizyonlarının devamlı renkli yayına geçişi ise bundan tam 3 yıl sonra 1984’te olacaktı.
Türk Televizyonlarının İlk Özel Televizyon Kanalı
Takvimler 1990’ı gösterdiğinde ilk özel televizyon kanalı Star yayın hayatına başladı.
Türk Televizyonlarının İlk Müzik Kanalı
1994’te ise ilk müzik kanalı Kral TV, Burak Kut’un “benimle oynama” adlı şarkısının klibi ile yayın hayatına başladı.
Türk Televizyonlarının İlk Spor Kulübü Kanalı
Türk televizyon tarihinin ilk özel spor kulübü televizyonu ise Fenerbahçe’nin 2004’te yayın hayatına başlayan FBTV’si oldu.
